Nuh (ə) məsumdur
İnsanlığın ikinci atası olaraq tanınan Hz Nuh (ə)- ın adı Quranda 43 dəfə
keçməkdədir. Uzunömürlülyünə görə Hz Nuha (ə) Ənbiyaların şeyxi – qocası – da
deyirlər. Tarixi mənbələrdə əsl adının Əbdul-Ğəffar, Əbdul-Əli, Əbdul-Məlik
olmasına rast gəlinir. Onun qövmü ilə olan dastanı bir neçə sürədə (Əraf, Muminun,
Nuh, Hud, Şuəra, Qəmər) təfsilatı ilə gəlmişdir. Hz Nuhun qəbri Nəcəfdə
(İraqda) Hz Əlinin (ə) zərihinin daxilindədir. Paltarı yundan, yeməyi isə
göy-göyərtidən olan bu peyğəmbərin (ə) 460 yaşına qədər övladı olmadığı da
tarixi mənbələrdə əksini tapıb. Hz Nuh (ə) ilk peyğəmbərdir ki insanlara
buyurdu: “Ən mühüm işlərinizi “Bismillah” ilə başlayın.”
Hz Nuh (ə) –ın yaşı da mənbələrə görə 1000, 1450,
1470, 2300, 2500, 2800 olaraq dəyişir.Fərqli rəqəmlər tarixi məbələrdə ixtilafa
səbəb olmuşdur. Belə ki, Hz Nuh (ə) 950 il ya 950 ay yaşaması da sözügedən
ixtilafın bir parçasıdır.
Hz Nuh (ə) ma tutulan iradların cavablarına keçməmişdən öncə, bunu deməliyik ki, bütün peyğəmbərlər kimi Hz Nuh (ə) da günah və xətalardan pak və uzaqdır.
Bildiyiniz kimi Hz Nuh (ə) da Allah tərəfindən
insanlara göndərilmiş ilahi peyğəmbərlərdən biridir. Hz Nuh (ə) öz zamanında
insanları illərlə dinə dəvət etsə də çox az sayda insan bu dəvəti qəbul edir.
Hətta öz ailəsindən olan oğlu və xanımı da ona iman gətirmir. Allah Hz Nuha vəhy
edirək qövmünün halından onu xəbərdar edir: “Və Nuha vəhy olundu ki: “Sənin
qövmündən (indiyədək) iman gətirənlərdən başqa daha heç vaxt bir kəs iman
gətirməyəcəkdir. Buna görə onların etdiklərindən kədərlənmə.” (Hud 36). Allah Hz Nuhdan bir gəmi hazırlanmasını
istəyir. (Hud 37)
Hz Nuh (ə) ilahi göstərişlə gəmi hazırlayır. Ona iman
gətirən hər kəs gəmiyə minir və artıq Allahın vədə verdiyi zaman da yaxınlaşır.
Hz Nuh (ə) oğlunun gəmiyə minmədiyini görüb narahat olur və deyir:
Hud 45: “Nuh Rəbbinə səsləndi və dedi: Ey Rəbbim!
Həqiqətən oğlum mənim ailəmdəndir. Şübhəsiz sənin vədin haqdır. Və sən
hakimlərin hakimisən.”
Hud 46: “Allah buyurdu: Ey Nuh, o sənin ailəndən
deyildir. Çünki o, (onun etdiyi) pis
işdir. Buna görə də məndən bilmədiyin şeyi istəmə. mən sənə nadanlardan
olmayasan deyə sənə öyüd verirəm.”
Hud 47: “(Nuh)
dedi: Ey Rəbbim! Mən bilmədiyim bir şeyi səndən istəməkdən sənə sığınıram. Əgər
məni bağışlamasan və mənə rəhm etməsən ziyana uğrayanlardan olaram.”
Bəzi
zahirpərəstlər bu ayələrə əsasən qeyd edirlər ki, Hz Nuh (ə) səhvə və xətaya
yol verib. Gəlin məsələni Quran, hədis və təfsir işığında aydınlaşdıraq.
Nuh (ə) illərlə
insanları dinə dəvət etsə də onların hidayətə meyilli olmadığını görür. Odur ki
dua edir. Quran belə buyurur:
Nuh sürəsi 26:
“Nuh dedi: Ey Rəbbim! Yer üzərində kafirlərdən bir nəfəri də buraxma.”
Nuh 27:
“Şübhəsiz sən onları buraxsan sənin qullarını azdıracaq, ancaq günahkar kafir
(uşaqlar) törədəcəklər.”
Əhli sünnənin
təfsir alimi Zəməxşəri bu ayə ilə bağlı buyurur: “Hz Nuh 950 il öz qövmünün
arasında yaşadı. Onların əməl və davranışlarından onların küfrdən əl
çəkməyəcəklərinə qəti şəkildə əmin oldu. İş o yerə çatdı ki, kafirlər öz
uşaqlarının əllərində tutaraq Nuh (ə) yanına gətirib və deyirdilər: “Bu şəxsə
iman gətiməyin.” Allah da Hz Nuha (ə) ona iman gətirənlərdən savayı heç kimin
ona iman gətiməyəcəyini vəhy edir. (Zəməxşəri – Əl-Kəşşaf təfsiri, Nuh 26-27
təfsirində)
Bu deyilən sözün
isbatı həmçinin Hud 36-da ola bilər. “Sənin qövmündən (indiyədək) iman gətirənlərdən
başqa daha heç vaxt bir kəs iman gətirməyəcəkdir. Buna görə onların
etdiklərindən kədərlənmə.” (Hud 36)
Bu məsələni
yaxşı anlamaq üçün 6 əsas nöqtəyə diqqət etməliyik;
1. Niyə məsələyə
ancaq belə yanaşırıq ki, Hz Nuh (ə) öz oğlu üçün nicat istədi? Nəticədə o bir
insan idi ya yox? Peyğəmbərlərin (ə) vəzifəsi insanlığa nicat verməkdir.
2. إِنِّي أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِين
“...Mən sənə cahillərdən olmayasan deyə sənə öyüd
verirəm.” (Hud 46)
Bu ayə Hz Nuha buyrulmuş nəsihət xarakterli bir
ayədir. Nəsihət xarakterli bir əmrin də tərki Qurana əsasən günah və xəta
sayılmır.
3. Hz Nuh (ə) elə bilirdi ki, oğlu da ona iman
gətirənlərdəndir. Allah da iman gətirənlərə vədə vermişdi. Nuh (ə) xanımının
küfründən xəbərdar idi. Amma oğlunun zahirdə ona iman gətirib amma əslində
münafiqlik etdiyindən xəbərsiz idi. Odur ki, zahirə əsasən Allahdan ona nicat
istəyir.
4. Hz Nuhun oğlu zahirdə özünü müsəlman kimi
göstərirdi. Açıq aşkar kafirlər kimi müxalifətçilik etmirdi. Yəni, zahirdə
müsəlman idi. Bunu əhli sünnənin bir çox təfsirləri, həmçinin Təbəri –
Məcməul-Bəyanda 7-ci cild, səh 44, də yazır “Hz Nuhun oğlu zahirdə iman
gətirmişdi.”
Hz Nuh da onu gəminin yanında görür və buyurur:
يَا بُنَيَّ ارْكَب مَّعَنَا وَلاَ تَكُن مَّعَ
الْكَافِرِين Hud 42:
“Ey oğlum.
Bizimlə birgə gəmiyə min və kafirlərdən olma.”
Hz Nuhun bu
müraciəti bir möminə olan müraciətdir və kafirlə əlaqəsi yoxdur. O, özünü
zahirdə müsəlman kimi aparır. Peyğəmbərlərin (ə) vəzifəsi də budur ki, zahirə
görə davransınlar. Dəlil bu ayədir: “Onları (münafiqləri) gördükdə cüssələri
səni heyrətləndirir və danışdıqları zaman sözlərinə qulaq asırsan.” (Munafiqun
4)
Hz Nuh (ə) da
oğlunu müsəlman bilirdi. Odur ki, oğlu (onu iman gətirənlərdən bildiyi) üçün
narahat olur, onu gəmiyə dəvət edir. Bu məqamda Allah Hz Nuha xəbərdarlıq edir
ki; “Mən sənə cahillərdən olmayasan deyə sənə öyüd verirəm.” (Hud 46)
Hz Nuh (ə)
Allahın bu xəbərdarlığı ilə anlayır ki, oğlu da həlak olacaq şəxslərin içərisindədir.
Belə olduqda buyurur:
قَالَ رَبِّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَسْأَلَكَ مَا
لَيْسَ لِي بِهِ عِلْم- 47Hud
(Nuh) dedi: Ey
Rəbbim! Mən bilmədiyim bir şeyi səndən istəməkdən sənə sığınıram. Əgər məni
bağışlamasan və mənə rəhm etməsən ziyana uğrayanlardan olaram. (Hud 47)
مَا
لَيْسَ لِي بِهِ عِلْمٌ - Bilmədiyim bir
şeyi… (Hud 47)
Allah bir qism məsələləri öz peyğəmbərlərinə öyrədir
və onları xəbərdar edir.Digər məsələlərdə isə ixtiyarı onların özlərinə
buraxır. Yəni, onlar bir məsələni bilmək istəsələr, buna iradə etsələr bilə
bilərlər. Əks halda o məsələdən xəbərsiz olacaqlar. Necə ki, Hz Nuh (ə) oğlunun
həqiqətdə müsəlman və ya münafiq olmasından bixəbər idi. Bu ayədə də Hz Nuh (ə)
“Bilmədiyim bir şeyi” deməkdə məqsədi övladının zahirdə müsəlman, amma əslində
münafiq olmasıdır. O, bu sözü ilə Allaha buyurur: “İlahi! Onun batini küfründən
xəbərdar deyildim, onun zahirdə müsəlman bilib, və müsəlmanlığına görə səndən
istədim ki, ona nicat verəsən. Və ardınca buyurur:
وَإِلاَّ تَغْفِرْ لِي وَتَرْحَمْنِي أَكُن مِّنَ
الْخَاسِرِينَ Hud 47
“Əgər məni bağışlamasan və mənə rəhm etməsən ziyana
uğrayanlardan olaram.”
5. Hz Nuh (ə) konkret olaraq oğlu üçün müraciət
etməyib. Başqa sözlə onun müraciəti oğlunun zahirdə müsəlman olmasına görədir.
Çünki, Allah iman gətirənlərin nicat tapmasına vədə vermişdi. (Hud 45) Allah Hz
Nuha məsələnin əsil həqiqətini bəyan edərək buyurur: “Ey Nuh (ə) o sənin
əhlindən – iman gətirənlərdən deyil. Çünki onun əməli pisdir. (Hud 46)
Hud 45: “Nuh Rəbbinə səsləndi və dedi: Ey Rəbbim!
Həqiqətən oğlum mənim ailəmdəndir. Şübhəsiz sənin vədin haqdır. Və sən
hakimlərin hakimisən.”
Ayədə olan bu hissəyə də diqqət edək; وَإِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَأَنتَ أَحْكَمُ
الْحَاكِمِينَ
Sənin vədin haqdır. Yəni, sən ki söz vermişdin ki iman
gətirənlər nicat tapar. Və oğlum da (onu zahirən müsəlman bilirdi) müsəlmandır.
وَأَنتَ أَحْكَمُ الْحَاكِمِينَ
Sən hakimlərin – “Hökm edənlərin ən yaxşısıan.” Hz Nuh
bu sözü ilə buyurur: “İlahi Sən hakimlərin ən yaxşısısan. Sən zülm
etməzsən,sənin etdiyin hər bir işdə səbəb var, hikmət var. Sən hikmətsiz,
bihudə is görməzsən. Hər şeyi tam həqiqəti ilə sən bilirsən. Elə isə məni də
oğlumun halından agah elə. Axı o müsəlmandır. Elə isə niyə həlak olacaq
şəxslərin arasındadır? Niyə gəmiyə minənlərin arasında deyil?” Hz Nuh (ə) artıq bu sözləri ilə oğluna nicat
diləməyə hazırlaşırdı ki, Allah ona xüsusi inayət edərək məsələni – oğlunun
münafiq olmasını - ona bildirir.
Hud 46: “Allah buyurdu: Ey Nuh o sənin ailəndən
deyildir. Çünki o (onun etdiyi) pis işdir...”
6. Hz Nuh (ə) oğlunun zahirən müsəlman olmasından
zərrə qədər xəbəri olsaydı o heç vaxt Allaha bu məsələ ilə bağlı müraciət
etməzdi. Bunun ən sadə dəlili isə, xanımı üçün nicat istəməməsidir. Çünki,
xanımının kafir olduğunu bilirdi. Digər tərəfdən, məgər Hz Nuh (ə) kafirlərin
məhv olmasını özü Allahdan istəmədi? (Nuh 26)
Məgər Allah buyurmamışdı ki, tufan baş verdikdə zülm
edənlər barədə mənə müraciət etmə? (Hud 37)
Quran ayələrinə nəzər saldıqda görürük ki, Hz Nuh
oğlunun zahiri imanına görə Allaha müraciət etmək istəyir. Amma, Allah son anda
öz peyğəmbərinə (ə) xüsusi inayət edir və beləliklə də kafirlər barədə müraciət
həyata keçmir. Deməli Hz Nuh (ə) ümumiyyətlə Allaha oğlu üçün müraciət etməyib.
Hz Nuh qissəsindəki bu hissə ilə bağlı bir məsələni də qeyd edək; Bəziləri iddia edirlər ki, Hz Nuh (ə) oğlu üçün Allaha müraciəti onun öz hissləri ilə bağlı olub. Başqa sözlə, bu müraciəti o həzrətin atalıq duyğuları ilə bağlayırlar. Apardığımız araşdırmaya əsasən Hz Nuh qissəsində bu duyğu və hissdən söz belə gedə bilməz. Diqqət edin, Hz Nuhun müraciəti nəyə görə idi? Ancaq oğluna görə? Əgər məsələ belə olsaydı o zaman məsələyə bu aspektən yanaşa bilərdik. Lakin, biz bunun bu cür olmadığını, Hz Nuhun (ə) oğlunun iman əhli bilməsi və yalnız bu səbəbdən (öz əhlinə -iman gətirənlərə) nicat istəməsini və bunun da olduqca təbii hal olduğunu Qurana əsasən gördük.
Məsələyə başqa cür yanaşaq; Hz Nuh əgər ailəsi üçün nigaran oldusa və əvvəlcədən bilirdisə oğlu da kafirdir bəs Allaha dua edib buyurduqda “kafirlərin birin də yer üzündə saxlama” düşünmürdü ki oğlu da onların içindədir və həlak olacaq? Əgər bilirdisə oğlu kafirdir, Allah axı öncədən xəbərdarlıq etmişdi ki, zülm edənlər barədə mənə muraciət etmə. Niyə etdi?
Əgər Hz Nuh (ə) öz hisslərinə qapılıb oğlu üçün
müraciət etdisə, bəs xanımı üçün niyə istəmədi? Məgər xanımı da onun ailəsi
deyildi? Ona məhəbbəti yox idi? Onun övladlarının anası deyildi? O şəxslər ki
iddia edir Hz Nuh (ə) bu işi öz hisslərinə qapılıb edib onda bu suallara cavab
versinlər.
Hz Nuh (ə) mövzusunun nəticəsi.
Hz Nuh (ə) ilahi peyğəmbərlərdən biri idi. O gecə
gündüz öz qövmünü hidayəti üçün çalışdı. Ancaq, çox az sayda insan ona iman
gətirdi. Allah Nuh (ə) vəhy edərək daha heç bir kəsin ona iman gətirməyəcəyini
bildirir. Hz Nuh ilahi göstərişlə və Allahın nəzarəti altında gəmi hazırlayır.
Vəd verilən zaman yaxınlaşdıqda Hz Nuh (ə) tərəfdarlarını gəmiyə mindirir, amma
oğlu gəmiyə minmir. Hz Nuh (ə) -ın oğlu özünü zahirdə müsəlman kimi göstərsə də
əslində münafiq idi. Amma Hz Nuh (ə) bundan xəbərsiz idi. Odur ki, onu gəmidən
kənarda gördükdə onu iman əhlindən biri bilib Allaha müraciət etmək istəyir.
Amma Allah ona oğlunun əsil həqiqətdə iman əhli olmadığını bəyan etdikdən sonra
o məsələdən hali olub müraciət etmir. Hz Nuhun, bu müraciət etmək istəyinin
onun duyğuları üzündən olması iddiası da gördüyünüz kimi doğru deyildi. Hz
Nuhun tövbəsi də digər peyğəmbərlər kimi günahına görə deyildir.
Allah buyurur: “Sənə cahillərdən olmamağı tövsiyə
edirəm.” Bu ayə nəsihət xarakterli bir əmrdir. Bu cür əmrin tərki də Qurana
əsasən günaha səbəb olmur.
Hz Nuh (ə) buyurur: “Bilmədiyim bir şeyi” - Mənası
budur ki: oğlumun zahirdə müsəlman, batində kafir olmasından xəbərsizdim.
Hz Nuh (ə) buyurur: “Əgər mənə rəhm etməsən, məni
bağışlamasan ziyana məruz qalanlardan olaram” deməsi də onun günahına görə yox,
əksinə onun nə qədər əzəmətli, təvazökar olmasına bir dəlildir.
Hz Nuh (ə) kafirləri məsxərə edib?
Hz Nuh (ə) la bağlı növbəti bir şübhə budur ki;
Şübhə: Elə ki, Hz Nuh (ə) gəmi
hazırlığına başlayır, kafirlər Hz Nuhu məsxərə edir. Hz Nuh (ə) da onlara
buyurur: “Əgər siz bizə istehza edirsinizsə, şübhəsiz, biz də məsxərə etdiyiniz
kimi sizə məsxərə edəcəyik.”
“Məsxərə etmək mənfi bir iş olduğu halda Hz Nuh (ə)
niyə deyir ki biz də sizi məsxərə edərik? Bu peyğəmbərə yaraşan işdirmi?”
Cavab: Əvvəla qeyd edək ki, bu
qeyd olunan məsələ Hud sürəsi 37-38 –39 da qeyd olunur.
Gəlin ilk öncə bu istehza və məsxərənin nə olduğunu
öyrənək daha sonra görək məsələ nə yerdədir.
İstehza və məsxərə hər iki söz də eyni mənaya gəlir və
Quranda hər iki söz yerinə görə istifadə olunmuşdur. Quranda əsasən iki cür
istifadə olunur:
1. Təhqir – hər hansı bir vasitə ilə olursa olsun –
İstər işarə istərsə də əməl ilə.
2. Bəzi zamanlarda isə Quranda başqa məqsədlər üçün də
istifadə olunub. Məsələn: “Öz ruhiyyəni qaldırmaq və düşmənin ruhiyyəsini aşağı
salmaq,” “bir insanda olan əskikləri aradan qaldrmaq,” “bir şəxsi və ya
cəmiyyəti ədəbləndirmək və tərbiyə etmək” üçün də istifadə olunur. Bəzi
ayələrdə hətta bu məsxərə və istehza Allaha nisbət verilərək işlənib. Nümunə
üçün bu ayələrə nəzər salaq.
فَیَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللهُ مِنْهُمْ
“Onlara məsxərə edənləri Allah məsxərə edir.” (Tövbə
79)
اللهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ – Bəqərə 15
“Allah onları istehza edəcək - ələ salacaq.”
Ali –İmran 54 - وَمَكَرُواْ
وَمَكَرَ اللّهُ وَاللّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ
“Və onlar hiylə işlətdilər və Allah da onların
hiylələrinin cavabını verdi. Allah hiyləyə cavab verənlərin ən yaxşısıdır.”
إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللّهَ وَهُوَ
خَادِعُهُمْ - Nisa 142
“Həqiqətən münafiqlər Allaha qarşı hiyləgərlik edir,
halbuki Allah onları aldadır.”
Bu ayələrdə olan “Allah istehza edir,” “Allah məsxərə
edir,” “Allah ələ salır” ifadələri Allahdan çox-çox uzaqdır. O kəslər ki deyir:
“Biz Ancaq Quranla gedirik” buyursunlar bizə desinlər görək bu ayələrin
mənaları nədir? Allah (bu sözlərə görə Allaha sığınırıq) kimisə ələ salır
məsxərə edir? Hədis və təfsir olmadan bu ayələri izah etmək olmaz. Hədis buyurur:
“Məsxərə etmək, ələ salmaq, aldatmaq və hiylə etmək kimi sifətlər Allahdan
uzaqdır. Ayələrin mənası yalnız budur ki, Allah-təala onların yalan, hiylə
məsxərə kimi əməllərinin cəzasını verəcək. Həqiqətən də Allah-təala zalımların
dediklərindən çox uzaqdır.”
Bildiyiniz kimi Hz Nuh (ə) gəmi hazırlayarkən onu çox
incidib ələ salırlar. Tarixi mənbələrdə yer alan həmin hissədən bir parçanı
sizə təqdim edirik;
Nuh (ə) gəmini düzəldirdi. Ona iman gətirən şəxslər
taxtalar gətirir, onların bəzisi taxtaları mıxlayır və bəzisi qırlayırdılar.
Bütpərəstlər isə onları ələ salıb, deyirdilər:
-
Bu dəlilərə baxın, səhrada gəmi düzəldirlər.
Onlardan biri dedi:
-
Nuh (ə) qocaldıqdan sonra ağlını itirmişdir.
Başqa birisi dilləndi:
- O dülgərlikdən başqa bir iş bacarmır. O məharətli
dülgərdir. Amma, heyif ki, dəlidir.
- O bizi aldadır. Deyəsən, böyük bir saray tikmək
istəyir.
Bütpərəst bir kişi qışqırdı:
-
Ey Nuh, nə edirsən? Dəniz hardadır ki, gəmin onda
dalğaları yarsın?
Bütpərəstlər güldülər. Onların bəziləri qışqırdılar:
-Ey Nuh, yelkənlərini yaddan çıxartmayasan. Çünki,
dənizin dalğaları təlatümlü, küləkləri isə güclüdür.
Bütpərəstlər istehza ilə ona güldülər. Nuh (ə) heç bir
söz demədi. Yalnız belə buyurdu:
-
Bir gün gələcək ki, biz də sizi beləcə məsxərə
edəcəyik.
Məsxərə edəcəyik sözünü burada iki cür anlaya bilərik.
1. Ey kafirlər sizlər tufan nəticəsində ilahi əzaba tuş gələcəksiniz. Necə ki,
gəldilər və Hz Nuhun gəmisində olanlar da bunu müşahidə etdilər.
2. Bu hal Qurana əsasən Qiyamət gününə də şamil oluna
bilər. Qiyamət günü Cənnət əhli Cəhənnəm əhlinə gülüb, onları məsxərə
edəcəklər.
Mutaffifin 34 - فَالْيَوْمَ
الَّذِينَ آمَنُواْ مِنَ الْكُفَّارِ يَضْحَكُونَ
“Bu gün isə iman gətirənlər kafirlərə gülərlər.”
Bu ayəyə əsasən deyə bilərik ki, məsxərə və istehza
əsasən mömin və ehtiramı olan şəxslər barədə olduqda mənfi bir haldır. Lakin,
bu din düşmənləri, kafir və müşriklər haqqında və Quran çərçivəsində olduqda
bəyənilən bir işdir.
“Biz də sizi msəxərə edəcəyik” sözünü qısa olaraq belə
də anlaya bilərik: “Etdiklərinizin cəzasını tezliklə çəkəcəksiniz.”
Deməli, bu irad deyil, əslində Hz Nuhun ilahi
qaydalara necə dəqiq riayət etməsini göstərən aydın bir nümunədir.
Hz Nuh barədə daha önəmli bir mövzunun araşdırılması.
Hz Nuh 79 il yaşayıb?
Hz Nuh (ə) neçə il yaşayıb?
Sözümüzə bu sualla başlamağımız heç də əbəs deyildir. Bu məsələnin mühümlüyünü
nəzərə alıb, araşdırmaq qərarına gəldik.
Hz Nuh (ə) 950 il yaşadı ya 950 il təbliğ etdi?
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى
قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِينَ عَامًا فَأَخَذَهُمُ
الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ
“Həqiqətən
Biz Nuhu öz tayfasına (peyğəmbər) olaraq göndərdik. Beləliklə onların arasında
min ildən 50 il əskik (950 il qaldı). Zalım olduqları halda tufan onları
yaxaladı.” (Ənkəbut 14)
Bu ayəyə diqqət
etsək görərik ki, Quran demir ki, o ümumiyyətlə 950 il yaşadı. Buyurur: “Öz
qövmünün arasında 950 il yaşadı.” Ayəni bir daha diqqətlə təhlil edək.
“Həqiqətən
Biz Nuhu öz tayfasına peyğəmbər (ə) olaraq göndərdik.” – Bu hissəyə diqqət edək. Hz Nuh (ə) ki, peyğəmbər
olaraq o tayfaya göndərildi, bəs ondan öncə neçə yaşı vardı? Məlumdur ki, Hz Nuh (ə) müəyyən yaşdan sonra peyğəmbərliyə
seçilib. Dünyaya gələn kimi Allah onu təbliğ etmək üçün qövmünə göndərmədiyi məlum
məsələdir.
Ayənin davamın oxuyaq: “Beləliklə
onların arasında min ildən 50 il əskik (950 il qaldı). Zalım olduqları halda
tufan onları yaxaladı.” – Ayənin bu hissəsindən də görürük ki, Quran Hz Nuh (ə)
ın peyğəmbər kimi qövmünə göndərildikdən ta tufana qədər öz qövmünün arasında
olduğu zaman kəsiyini nəzərdə tutur. Onda növbəti sual yaranır. Hz Nuh (ə)
tufandan sonra öz qövmünün arasında yaşamadı? Əlbəttə yaşadı. Elə buna görə də
bəzi müfəssirlər bu məsələ haqda öz kitablarında yazırlar ki, “Hz Nuh (ə)
tufandan sonra da öz qövmünün arasında 300 il yaşadı.”
Bu ayə bizə göstərir ki, Hz Nuh (ə) konkret
olaraq 950 il yaşamayıb əkisnə, 950 il onun sadəcə peyğəmbərlik müddətidir. Bu
məsələ ilə bağlı Tövratın Təkvin babından dəlil gətirənlər isə deyəsən unudurlar ki, əlimizdə olan
Tövrat təhrif olunmuşdur. Tövratla bağlı Quranda verilən məlumatlardan savayı
digər məlumatları dəlil olaraq gətirmək düzgün deyil. Çünki, o məlumatın təhrif
olub-olmadığından xəbərsizik.
Siz soruşa
bilərsiniz ki, niyə Allah bu məsələni konkret olaraq bəyan etmədi?
Cavabında deməliyik
ki, Quranda olan bütün məsələlər bir hikmət üzündəndir. Hz Nuh (ə) bağlı olan ayədə incə bir mətləb var.
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى
قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِينَ عَامًا فَأَخَذَهُمُ
الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ
“Həqiqətən
Biz Nuhu öz tayfasına (peyğəmbər) olaraq göndərdik. Beləliklə onların arasında
min ildən 50 il əskik (950 il qaldı). Zalım olduqları halda tufan onları
yaxaladı.” (Ənkəbut 14)
Bu ayədə
istifadə olunan سَنَة və
عَام sözləri bizim tərcümələrimizdə
hər ikisi elə il olaraq tərcümə olunsa da, bu iki söz arasında məna baxımından
fərqlər var.
سَنَة -
sözü Quranda əksər yerlərdə qıtlıq illəri, məhsuldarlığın, inşaf və tərəqqinin
az olmasına işarədir.
عَام – isə məhsuldar bir ilə deyilir. Həmin
ildə inşafın, tərəqqinin olmasına işarədir. Məsələn Yusif sürəsi 49-cu ayə.
ثُمَّ يَأْتِي مِن بَعْدِ ذَلِكَ عَامٌ
فِيهِ يُغَاثُ النَّاسُ وَفِيهِ يَعْصِرُونَ
“Sonra onun
ardınca insanların bol yağış görəcəyi bir il gələcək.”
Gördüyünüz
kimi, bu ayədə Allah həmin il məhsuldar və faydalı il olacağı üçün Quran عَام
sözün gətirib, سَنَة sözün yox.
Hz Nuh (ə) barədə olan ayəyə bir də diqqət
edək.
فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ
إِلَّا خَمْسِينَ
“Beləliklə
onların arasında min ildən 50 il əskik (950 il qaldı).” (Ənkəbut 14)
Hz Nuh (ə)
950 il təbliğlə məşğul oldu, illərlə gecə-gündüz səy göstərdi. Düzdür az adam
iman gətirdi, amma Allah nəzərində say mühum deyil, əsas iman edənlərin ixlaslı
olmasıdır. Başqa sözlə kəmiyyət yox, keyfiyyət mühümdür. Odur ki, Allah bu illəri
faydalı hesab edir.
Quranın Hz
Nuh barədə bu cür buyurması təfsirlərə əsasən Hz Nuhun dəvətinin, təbliğinin
uzun müddətli olmasına bir işarədir. Ayənin zahirindən də görmək olur ki, bu
950 il Hz Nuhun təbliğ müddətidir yaşı yox. Besətdən yəni peyğəmbərliyə seçilməsindən
ta tufanın baş verməsinə qədər. Məlumdur ki, o, besətdən öncə və tufandan sonra
da bir müddət yaşamışdır. Əhli sünnənin görkəmli təfsir alimlərinin bu məsələ
ilə bağlı fikirlərini sizlərə təqdim edirik;
Fəxri Razi:
“Hz Nuh yeganə peyğəmbərdir ki Allah onun risalət müddətini Quranda gətirib.
Bunun mütləq bir hikmət və səbəbi var. Səbəbi də budur ki, Allah Rəsulu (s) təbliğ
zamanı müşrik və kafirlərin İslamla müxalifətçiliyini görüb narahat olurdu,
üzülürdü. Allah Hz Nuhun uzunmüddətli təbliğ dövrünü ona bildirməklə peyğəmbərə (s) ürək-dirək verirdi. Mənəvi dəstək
olurdu.” (Fəxri razi – Məfatihul Ğeyb, c 25, səh. 36, Beyrut)
Həmçinin Zəməxşəri
də buyurur: “Quranın Hz Nuh haqqındakı
bu cür ifadəsi (mil ildən 50 il əskik) həqiqəti bəyan etmək üçündür. Bu cür
ifadənin tərki, həqiqətin bəyanı üçün olmazdı. Sadə dillə desək, əgər deyilsəydi
ki filankəs 1000 il yaşadı, mümkündür güman ediləydi ki təqribən filan müddət
yaşayıb, həqiqətdə yox. Amma əgər deyilsə ki, bir ay əskik, və ya bir il əskik
ordakı şübhə aradan qalxır və o miqdar dəqiq şəkildə aydınlaşır.” (Zəməxşəri
–Əl Kəşşaf təfsiri c 3, səh 445, Beyrut)
Əhli sünnənin
başqa bir tanınmış təfsir alimi Cəlaləddin Suyuti – Ədd-Durrul Mənsur kitabında
yazır: “Bu ayənin zahirindən başa düşülür ki, Hz Nuhun peyğəmbərlik müddəti
tufana qədər 950 il olmuşdur. Bundan sonra nə qədər yaşadığı məlum deyil. Bəzi
rəvayətlərdə deyilir ki, Hz Nuhun ömrü 1050 il olmuşdur. 40 il besətdən –peyğəmbərlikdən
öncə, 950 il peyğəmbərlikdən ta tufana qədər,
və 60 il tufandan sonra ömür sürmüşdür.” (Cəlaləddin Suyuti – Əd-Durrul-Mənsur
–Ənkəbut 14 təfsirində)
Hz Nuh (ə)
950 il yaşadı yoxsa 950 ay?
Bu mövzuda ixtilafa səbəb olan məsələlərdən biri də budur ki, bəziləri
deyir ki Hz Nuh (ə) 950 il yaşamayıb, 950 ay yaşayıb. Qeyd etdik ki, 950 il Hz
Nuhun yaşı yox, peyğəmbərliyindən ta tufana qədər təbliğ müddətidir.
Bu iddianı ednlərin fikrincə Hz Nuh zamanında insanlar bir ayı, bir il
olaraq hesab edirlər. Bu baxımdan 950 il yox, 950 ay olur ki, bunu da ilə
çevirdikdə 79 il olur. Və beləliklə də deyirlər: “Hz Nuh (ə) 79 il yaşayıb.” Həmçinin
bunu arxeoliji qazıntılarla da əlaqələndirirlər. Amma bu qeyd olunan sözün nə
elmi, nə tarixi, nə də əqli heç bir dəlili yoxdur. Hətta o şəxslərin hesablamalarnı
doğru hesab etsək belə bu iddia yenə də özünü doğrultmur. Belə ki, Hz Nuh (ə)
besətdən öncə və tufandan sonra da bir müddət öz qövmünün arasında yaşadığını nəzərə
alsaq onda bu rəqəm təbii olaraq dəyişir.
Hz Nuhun bu qədər uzunömürlü olması mümkündür?
Hz Nuhun bu qədər uzunömürlü olmasının qeyri mümkünlüyünü qeyd edənlər də
var. Bu iddia özü də batildir. Çünki, bilirik ki, 4 peyğəmbər ikisi səmada (Hz
İdris, Hz İsa), ikisi yerdə olmaqla (Hz Xızır, Hz İlyas) hələ də sağdır və
yaşayır. Hz Nuhun yaşına
irad tutanların bəs buna cavabları var?
Bu peyğəmbərlərin
bu qədər uzunömürlü olması elə Allahın bir hikməti və biz insanlara göstərdiyi
möcüzəsidir. Hz Nuhun özünə də
Şeyxul-Ənbiya yəni peyğəmbərlərin ən uzunömürlüsü, qocası, piri deyirlər.
Çünki o dünyada yaşayıb və dünyasını dəyişən peyğəmbərlər arasında ən qocası və
ən uzunömürlüsüdür. Bəzi mənbələrdə, hətta
bu uzunömürlülüyün onun bir möcüzəsi oldugunu da qeyd edənlər var.
Həmçinin tibb
alimləri də qeyd edirlər ki, bir insan təbii yeməklərdən istifdə edərək təbii şəraitdə
yaşasa o da uzunömürlü ola bilər. Bunun həyatda nümunəsini də bəzən müşahidə
edirik. Deməli 950 il Hz Nuhun yaşı yox, onun peyğəmbərlikdən ta tufana qədər olan
təbliğ müddətidir. Hz Nuhun (ə) konkret olaraq nə qədər yaşaması isə dəqiq
bilinmir. Odur ki, təfsir və tarixi mənbələrə əsasən 1000, 1450, 1470, 2300, 2500, 2800 və s olaraq qeyd
olunur. Heç bir mənbədə deyilmir ki, 950 il və ya bəzilərinin dediyi kimi 950
ay və ya 79 il yaşayıb.
Araşdırdı: Mahir Şəkərov.
Yorumlar
Yorum Gönder