Salavat ayəsini təhrif edən Elşad Miriyə Quran və sünnədən cavab.

إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيماً ‏

Həqiqətən Allah və Onun mələkləri daim peyğəmbərə salam (salavat) göndərirlər. (Allah Ona öz xüsusi rəhmətini bəxş edir və mələklər onu vəsf və təqdis edirlər.) Ey iman gətirənlər, ona salam və (salavat) göndərin və tamamilə (onun əmrinə) təslim olun. (Əhzab 56)

Bəziləri salavat ayəsini təhrif edərək, oradakı salavat sözünü “dəstək” mənasında izah etməyə və beləliklə də salavatın əsl mahiyyətini aradan aparmağa cəhd edirlər. Gəlin birgə salavat ayəsi deyə tanınan Əhzab 56-nı qısa şəkildə təhlil edək.

يُصَلُّونَ – (Salavat göndəririlər) - Allahın Hz Muhəmmədə salamı. Bu salam Allahın rəhmətinin ona nazil olmasından ibarətdir.Çünki, salavat sözü Allaha nisbət verildikdə rəhmət mənasını verir.

وَمَلَائِكَتَهُ – (onun mələkləri (də peyğəmbərə salavat göndərirlər) ) - Mələklərin salamı isə dua və bağışlanma diləyidir. Peyğəmbər (s) o qədər ali məqama malkdir ki, Allah və mələkləri ona salam və salavat göndərir.

يُصَلُّونَ – (Salavat göndəririlər) - Bu feli Allah daimimliyi ifadə edəcək şəkildə gətirmişdi. Həm indiki zamanı və həm də gələcəyi əhatə edir. Yəni, bu iş, beş dəfə-on dəfə yox, hey baş verir.

صَلُّوا – (salavat göndərin!) Əmrdir. Salavtın deyilməsini əmr edir.

صَلُّوا عَلَيْهِ – (Ona salavat göndərin!) - Möminlərin salamı isə Allah Rəsuluna (s) salavatın göndərilməsidir.

سَلِّمُوا تَسْلِيماً – (layiqincə salamlayın) İşlərində, sözlərində ona təslim olmaq, tabe olmaq. Necə ki, Nisa 65-də buna işarə edir.

Peyğəmbərə necə salam və salavat göndərək?

Peyğəmbərə (s) salam göndərmək, istər onun sağlığında ikən, istərsə də indiki zamanda eyni qaydadır. Bildiyimiz salam kimi. Məsələn: “Salam olsun peyğəmbərə”, “Allahın salamı olsun Rəsulullaha”, “Ey Allahın nəbisi salam” və s. Hər kəs öz istədiyi formada ona salam verə bilər. Allah Rəsuluda (s) buyurur: Kim mənə salam versə, salamını almaq üçün Allah ruhumu mənə qaytarar. (Əbu Davud, 2041. əl-Albani onu “həsən” hesab etmişdir, “Səhih Əbu Davud”, 1/383.)

Bəs necə salavat göndərək? – Səhih Buxariyə şərh yazan İbn Həcər Əsqəlani nəql edir: “Peyğəmbər (s) buyurdu: “Mənə yarımçıq salavat göndərməyin. Dedilər: “Yarımçıq salavat nədir?” Buyurdu: “Deyirlər Allahummə salli əla Muhəmməd - və ardını demirlər. Siz belə deyin. Allahummə salli əla Muhəmməd və ali Muhəmməd.” (“Əs-səvaiq”, səh.144.)

Buxarinin “Səhih” kitabında Əbu Səid Xudrinin belə dediyi nəql olunur: “Biz peyğəmbərdən (s) soruşduq: “Ya Rəsuləllah! Sənə salam verməyin qaydası aydındır. Necə salavat göndərməyi isə bilmirik?” Peyğəmbər (ə) buyurdu: “Belə deyin: “Əllahummə səlli əla Muhəmmədin əbdikə və rəsulik, kəma səlləytə əla İbrahimə və ali-İbrahim və barik əla Muhəmmədin və əla ali-Muhəmməd, kəma barəktə əla İbrahim!” (İlahi! Bəndən vərəsulun Muhəmmədə salavat göndər, necə ki, İbrahim və onun övladlarına salavatgöndərdin. Muhəmməd və onun övladlarına bərəkət yetir, necə ki İbrahimə bərəkət verdin!)

Yenə həmin kitabda məşhur səhabə Kəb ibn Ücrədən nəql olunur ki, müsəlmanlar Peyğəmbərdən (s), ona necə salavat göndərmək barədə soruşduqda, onlara bu qaydada salavat göndərməyi öyrətdi: “Əllahummə səlli əla Muhəmməd və ali-Muhəmməd, kəma səlləytə əla ali-İbrahim, innəkə həmidun məcid! Əllahummə, barik əla Muhəmməd və əla ali-Muhəmməd, kəma barəktə əla ali-İbrahim, innəkə həmidun məcid!” (İlahi! Mühəmmədvə onun övladlarına salavat göndər, necə ki, İbrahim övladlarına salavat göndərdin. Həqiqətən, Sən uca və tərifə layiqsən. İlahi! Mühəmməd və onun övladlarına bərəkətyetir, necə ki, İbrahim övladlarına bərəkət verdin. Həqiqətən, Sən uca və tərifəlayiqsən!) (“Səhihi-Buxari”, c.6, səh.151) Buxari bu hədisləri “Salavat” ayəsinin təfsirində qeyd etmişdir.

Əlavə olaraq bax: “Səhihi-Müslim”, c.1, səh.305, hədis 65;  “Əd-durrul-mənsur”, c.5, səh.217; “Əl-müstədrəkü ələs-səhiheyn”, c.3, səh.147;

Salavat demək vacibdirmi?

Bütün əhli sünnə fəqihləri deyir ki, salavat namazlarda vacib digər hallarda isə müstəhəbdir. Yaxşıdır ki, peyğəmbərin adı çəkildikdə salavatı deyək. Çünki, salavatda çoxlu savablar vardır.Bu savabları əldən vermək axirətdə peşmançılığa səbəb olar.

İmam Şafeinin salavatla bağlı gözəl beytlərini də burada yad etmək yerinə düşərdi.

Ey Allah Rəsulunun Əhli-beyti! Sizin məhəbbətiniz

Allah tərəfindən nazil olmuş Quranda bizlərə fərz (vacib) bilinib.

Sizin qədr-qiymətinizin ucalığı üçün bu kifayət edər ki,

Hər kim Sizə salavat göndərməsə, onun namazı sayılmaz.

(“Şərhul-məvahib”, Zərqani, c.7, səh.7.)

Salavat çəkilərkən əlin üzə sürülməsi yaxud sürülməməsi müzakirə predmenti deyil. Mühüm olan o sözün deyilməsidir. Bu bəzən dildə səsli, bəzən isə ürəkdə ola bilər. İnsan yazı yazarkən belə hörmət əlaməti olaraq Onun adından sonra da mötərizə daxilində salavatı əks etdirən “(s)” sözləri də yaza bilər. Bütün bunlar sayğı və hörmətin izharıdır. Çox təəssüf ki, bəzi din adına danışanlar “salavat”ı gözdən salmaq və bu ülvi şüarı öz batil sözləri ilə aradan aparamaq üçün deyirlər ki, “peyğəmbər (s) buyurmayıb ki, adımı yazandan sonra salavat yaz”. Hətta Allah adından sonra yazılan (c.c – cəllə-cələluhu) ifadəsinə də dil uzadılır və istehza edilir. Səhabələr peyğəmbəri (s) gördükdə salavat çəkirdilər? sualı özü, də sual verənin niyyətini və yalanını ifşa edir. Məgər Quran deyir ki, peyğəmbəri (s) görəndə ona salavat çək? Nə üçün yanlış misallar çəkməklə insanları aldadırlar? Hətta iş o həddə çatır ki, salavat sözünü “dəstək” mənasında ifadə edirlər. Onda məna belə olur ki, peyğəmbərə dəstək olun. Əlbəttə bu cür məna və izah olduqca səhvdir. Quran ayəsi özü bizə bildirir ki, salavatın deyilməsi davamlı şəkildə olmalıdır.

Digər bir yanlış misal isə; “Bəs namazda niyə peyğəmbərin adı çəkiləndə salavat demirik?” misalıdır. Bunun cavabını elə peyğəmbər (s) özü verir. “Namazı mənim qıldığım kimi qılın.”

Peyğəmbər (s) namazı necə icra edibsə müsəlmanlar da o formada, icra edirlər.

Salavat mövzusuna dil uzadanların bir narahatçılığı da peyğəmbərə sayla (1-10-100 dəfə və s) salavat göndərməkdir. Peyğəmbərdən (s) danışanlar onun hədisindən məgər xəbərsizdirlər? Nə eyibi var ki, biri peyğəmbərə (s) 10 yaxud 100 yaxud 1000 dəfə salavat desin? Niyə peyğəmbərə salavat deyiləndə bəziləri narahat olur? Peyğəmbərin (s) bəzi hədislərinə əsasən müsəlmanlar, gün ərzində yaxud cümə günü ona salam və salavat göndərirlər. Elə sözümüzü də bu qəbildən olan bir hədislə bitirək.

Kim mənim üçün bir dəfə salavat gətirsə, Allah bunun sayəsində ona on dəfə salavat gətirər. (Muslim, 1/288.)

Mahir Şəkərov – İlahiyyatçı yazar.