Təbərrük - Quran və sünnədə

Təbərrük sözü - bərəkət və mübarək sözləri ilə eyni kökdəndir. Təbərrük əsasən bərəkət istəmək mənasındadır.

Bir şey (və ya şəxs) vasitəsilə bərəkət və feyzə nail olmaqdır.İslamda müqəddəs olan hər şeydən bərəkət ummaq niyyəti ilə istifadə etmək olar. Təbərrük o mövzulardandı ki bu məsələ özünü İslamın tarixində qabarıq şəkildə göstərmişdir. Bir neçəsinə diqqət edək;

1.Təbuk müharibəsində müsəlmanların suyu azalanda, peyğəmbər (s) az bir miqdarda suyu barmaqlarının üstündən tökmüş və baş barmağından su axmağa başlamışdır. Peyğəmbərin (s) barmağından axan su ilə bütün qablar dolur və ordu su qıtlığından xilas olur.Heç şübhə yoxdur ki Hz peyğəmbərin barmağından axan su zəm-zəmdən daha üstündür. İslam peyğəmbəri (s) bir qabda su içdikdə digər səhabələr də o sudan içirdi və o su heç azalmırdı.Çünki o su peyğəmbər (s) vasitəsilə bərəkətlənirdi. Əbu Əyyub Ənsari peyğəmbəri (s) qonaq etdiyi günlərdə yemək bişirər və peyğəmbərə verərdi.Yeməkdən qalan hissəni də özü yeyərdi. (Muslim-əşribə,170-171)

2. Səhih Buxaridə Səhl ibni Səddən rəvayət olunur.Peyğəmbəri-əkrəm (s) Xeybər qəzvəsində buyurdu: Bu bayrağı sabah elə bir şəxsə verərəm ki Allah Xeybəri onun əli ilə fəth edəcəkdir. O, Allah və rəsulunu sevir, Allah və rəsulu da onu sevir. Səhər açıldı. Hamı peyğəmbərin (s) yanına cəm olduqda peyğəmbər buyurdu: “Əli (ə) hardadı?” Dedilər: Onun gözü ağrıyır. Peyğəmbər onu çağırtdırdı. Öz ağzının suyundan götürüb Hz Əlinin gözlərinə sürtdü. Onun gözləri elə sağaldı ki elə bil ümumiyyətlə onda ağrı olmayıbdır. (Buxari-duaun nəbi iləl islam babı 2 c s 107, Səhihi Muslim cihad və siyər hədis 123)

3. Peyğəmbərin (s) dəstnamaz suyuna təbərrük: Səhihi Buxaridə Ənəs ibni Malikdən nəql olunur: “Əsr namazının vaxtı gəlib çatdı. Camaat dəstnamaz üçün su tapa bilmədi. Hz peyğəmbər (s) öz dəstnamaz qabı ilə gəldi. Öz əlini qabın içinə qoydu və dedi: Dəstnamaz alın. Ənəs ibn Malik deyir: Bir də gördüm ki peyğəmbərin (s) barmaqlarının ucundan su çeşmə kimi fəvvarə vurur. Camaatın hamısı dəstnamaz aldı.” (Buxari- kitabul vuzu 1 c, s 31)

Buna bənzər digər rəvayətdə Cabir ibni Abdullahdan nəql olunur - (Buxari-kitabul əşribə s 219, Nəsai kitabut-təharət 1 c, s 25, Müsnədi Əhməd 1 c, s 402, Sünəni Darəmi 1 c, s 15)

4.Talik bin Əli nəql edir: “Biz İslam peyğəmbərinin (s) yanına gəlib beyət etdik və ona öz məmləkətimizdə olan bir kilsədən söz açdıq.Bu zaman peyğəmbər (s) bir qab su istədi.O suyla dəstnamaz alıb bizə buyurdu: Öz diyarınıza çatdıqda kilsəni yıxın. Kilsənin yerini bu su ilə təmizləyin. Sonrada oraya məscid tikin.” (Nəsai-Məsacid 2 c, s 369, Əhməd ibni Hənbəl- Müsnəd 5 c, s 494)

5. Peyğəmbərin (s) namaz qıldığı yerə təbərrük: “İtban ibni Malik peyğəmbərin (s) yanına gələrək dedi:Ya Rəsulullah! İstəyirəm ki evimə gəlib namaz qılasan, mən də o yeri özümə namazgah seçim. Peyğəmbər (s) buyurdu: İstədiyini edərəm. Ertəsi gün peyğəmbər onun evinə gələrək, evin bir küncündə namaz qildı.” (Buxari 6 c 2673-cü hədis).

Həmçinin Əbu Bureydə deyir: “Mən Mədinədə olduğum vaxt Abdullah ibni Salam məni gördü və buyurdu: Gedək bizə peyğəmbərin (s) su içdiyi qabda su iç, namaz qıldığı yerdə namaz qıl.” (Buxari-Məsacid 1 c s 164, Muslim 1 c s 61, İbn Macə, Nəsai və Əbu Davud).

6. Peyğəmbərin (s) saçına təbərrük: Allah rəsulu (s) saçını qırxdırdı və saçının tüklərini camaata payladı. (Muslim 323-326, Musnədi Əhməd 3 c, s 111-137-146, 4 c s 42 və s).                                                                 Həmçinin Ənəs ibni Malikdən nəql olunur: “Peyğəmbəri əkrəm başını qırxdırdı. Səhabələr də onun ətrafında yığışıb qırxılmış saçları yığırdılar.” (Səhihi Muslim kitabul fəzail s 1812).                                                                  Digər rəvayətdə deyilir: Peyğəmbər (s) dəlləyi çağırdı və saçını qırxdırdı. Qırxılmış saçları Əbu Talhaya verib buyurdu: Bunları camaat arasında bölüşdür. (eyni mənbə).

7. Peyğəmbərin (s) oxuna təbərrük: Peyğəmbər öz əshabları ilə Hudeybiyyədə olarkən quyuların suyu qurudu. Peyğəmbər (s) öz heybəsindən bir ox çıxartdı və göstəriş verdi ki, onu quyuya atsınlar. Bu hadisədən sonra quyu su ilə doldu. (Buxari 2 c s 81).                                                                                                                           Həmçinin peyğəmbərin (s) əbasına və digər əşyalarına da təbərrük olunur. Necəki, hal-hazırda da (Türkiye) Topqapı muzeyində peyğəmbərə məxsus bir çox əşyalar saxlanılır və təbərrük edilir.

8. Peyğəmbərin (s) əl qoyduğu yerə təbərrük: Hənzələ deyir: Babam məni peyğəmbərin yanına aparıb dedi:Ey Allahın Rəsulu (s) onun üçün dua edin. Peyğəmbər (s) əlini mənim başıma çəkərək Allah sənə bərəkət versin dedi.O gündən sonra üzü şişmiş və xəstə insanları onun yanına gətirirdilər.O da ağzının suyunu əlinə sürtüb ağrıyan yerlərə sürtürdü.O xəstə bu vasitəyle şəfa tapardı. (Müsnədi Əhməd 5 c, s 68).

İslam peyğəmbərinin (s) vəfatından sonra onun qəbrinin torpağına təbərrük olunur.

9.Hz Fatimə peyğəmbərin (s) qəbrinə təbərrük edir: Hz Əli deyir: Peyğəmbər dəfn olunan gecə Hz Fatimə onun qəbrinin yanında dayandı. Qəbrin torpağından götürüb üzünə sürtdü və ağladı.

10. Əbu Əyyub Ənsari peyğəmbərin qəbrinə təbərrük edir: Bir gün Mərvan ibni Həkəm görür ki bir nəfər üzünü peyğəmbərin qəbrinə qoyub.Mərvan arxadan onun boynuna yapışaraq deyir:Sən heç bilirsən neylirsən? O, üzünü Mərvana çevirəndə Mərvan onun Əbu Əyyub Ənsari olduğunu görür. Ənsari deyir: Ey Mərvan! Mən çox yaxşı bilirəm neylirəm, mən peyğəmbərin qəbrini ziyarət və təbərrük edirəm. (Müsnəd 5 c s 422).

11. Hz Bilal peyğəmbərin (s) qəbrinə təbərrük edir: Bir gecə Hz Bilal peyğəmbəri yuxuda görür. Peyğəmbər (s): Ey Bilal! Niyə məni ziyarətə gəlmirsən? Bilal yuxudan duran kimi peyğəmbərin qəbrini ziyarət edir və qəbrin torpağından üzünə sürtərək təbərrük edir.

12.İbn Ömər təbərrük edir: İbn Həmlə deyir:Abdullah ibni Ömər sağ əlini peyğəmbərin qəbrinə qoyur, Hz Bilal da əllərin qəbrə sürtməklə təbərrük edirdi.

13. İbn əl Munkədir tabein təbərrük edir: O keçirdiyi xəstəlik ucbatından dili tutulmuşdu.Peyğəmbər köynəyini gözlərinə sürtdü və şəfa tapdı. Zəhəbi bu hadisəni doğru hesab edir.                                                                   Hətta peyğəmbər olmayan şəxslərin də qəbri təbərrük olunub. Necəki Şafei deyir: Mən çətin vəziyyətə düşdükdə Əbu Hənifənin qəbrinə təbərrük edirəm. (Huccətul-İslam).

14.Xalid ibni Vəlid peyğəmbərin saçını təbərrük üçün gəzdirir: Xalid ibni Vəlid Yərmuk müharibəsində öz dəbilqəsini itirir və əmr verir ki, dəbilqəsini tapsınlar.

Dəbilqənin içindən köhnə bir papaq çıxır. Xalid deyir:Bu papağın içində peyğəmbərin saçı var.Bu saçın vasitəsilə elə bir döyüş olmayıb ki onu qazanmayım. (Müstədrək Hakim 3 c s 299, və İbni Kəsir).

Həmçinin digər səhabələrdə peyğəmbərdən bəzi əşyaları yadigar saxlayıb ona təbərrük edirdilər;

a) İsa ibn Tahman deyir: “Ənəs bizə peyğəmbərdən qalma iki köhnə ayaqqabı göstərdi.” (Buxari).                        b) Əbu Burdə deyir: “Aişə bizə yun bir paltar göstərərək dedi: Peyğəmbər (s) bu paltar əynində ikən vəfat etdi.” (Buxari)                                                                                                                                                                   c) Asim deyir: “Ənəsin yanında Rəsulullahın qırıq bir bardağını gördüm.” (Buxari)

d) Əsma binti Əbubəkr bizə peyğəmbərin bir əbasını göstərdi. Bu əba ilə xəstələri müalicə edirdilər. Beləki o əbanı suda yuyur, o suyu xəstələrə içirirdilər. (Muslim)

e) Osman ibn Məvhab deyir: “Peyğəmbərin həyat yoldaşı Ümmü Sələmədə peyğəmbərə aid bir saç teli vardı.Birinə göz dəyəndə saçı suya salır suyu ona içirərdi.” (Buxari).                                                                                      f) Əhməd ibn Hənbəl deyir: Mən atamı peyğəmbərə aid bir saçı öpərkən gördüm. Onu gözünə sürtər və suya salıb içərdi.

g) Peyğəmbərin minbərinə təbərrük: Peyğəmbərin zamanında və ondan sonra camaat Məscidu Nəbidə namazdan sonra peyğəmbərin minbərinin topuzuna əllərini sürtər sonra qibləyə durub dua edərdilər. (Fəthul Bari-Şərhi Səhihi Buxari 1 c s 518) Bu barədə digər mənbələr – Peyğəmbərin qəbri və minbərinə təbərrük -(Şərhul Muslim 5 c s 161).

Peyğəmbərin minbərinə əl sürtmək və öpmək: (Əz zəhəbi-Məcməuş şuyuh 1 c s 73-74) Əhməd ibni Hənbəl peyğəmbər minbərinə əl sürtməyi, ona təbərrük etməyi qəbahət bilmirdi. (İktizaus siratil mustəqim s 367)

İmam Nəvəvi deyir: “Saleh insanların əşyalarına təbərrük etmək olar.” (Şərhul Muslim c 18 s 112).

“Saleh insanlara təbərrük olar.” (Səhərnəfuri- Bəzlul Məchud 17 c s 225)                                                            h) Həcərul əsvədə təbərrük: Peyğəmbər və səhabələr Həcərul əsvədi öpər ona əl sürtərdilər. (Buxari,Müslim) Hətta bu gün də hacılar həcərul əsvədə-Kəbənin divarına, parçasına əl sürtürlər. İbn Teymiyyə deyir: “Təbərrükdə məqsəd, əgər Allahın vəli qullarından bərəkət ummaq, və ya gələn bəlanı def etməkdisə onda təbərrük düzdür.” (İbn Teymiyyə-Fətava 11 c, s 113).

Sual: Niye peyğəmbərin saçına, dəstnamaz suyuna, onun toxunduğu əşyalara, ondan qalan hər bir əşyaya, qəbrinə və s təbərrük olunur?

Cavab: Çünki, peyğəmbər özü bütövlükdə bərəkət qaynağıdır. Onun vücudu bərəkətdi. Bərəkət, yəni təbərrük qaynağıdır. Allahın bütün peyğəmbərləri bərəkətdi. (Bax: Hud 48-73,Nəml 8, Saffat 113)

 Məryəm sürəsi 31- də Hz İsa peyğəmbərin dilindən belə buyurur: “Allah məni peyğəmbər seçdi. Məni daim bərəkətli etdi.Harda olursam olum.”

İslam peyğəmbəri (s) buyurur: “Allah məni peyğəmbər seçdi və mənim vücudumda bərəkət qoyub.” Peyğəmbərlər bərəkətli olduqları üçün onlara təbərrük olunur. Hətta peyğəmbər olmayan şəxslərə də təbərrük olunur. Necəki İmam Şafei Əbu Hənəfiyə təbərrük edirdi. Həmçinin Əhməd ibn Hənbəl Şafeinin köynəyini suya salar, sonra o suyu təbərrük üçün içərdi. (Əş şifa-u bit-tarifi - Huquqil Mustafa c 2 s 131) Nəticə budur ki, o şeylər ki, Allah yanında qiymətlidi ona təbərrük olunur. O şey istər daş, istər torpaq, insan və s olsun.

Təbərrük Quranda.

Təbərrük o qədər mühümdür ki, Allah özü insanları təbərrükə dəvət edir.

1. "Ya peyğəmbər! Biz Kəbəni insanlar üçün ziyarətgah və əmin amanlıq yeri etdik.Ey möminlər! Siz də İbrahimin durduğu yeri özünüzə namazgah edin" (Bəqərə 125).

Gördüyünüz kimi Allah özü göstəriş verir ki, Hz İbrahim peyğəmbərin ayağını qoyduğu yerə siz başınızı qoyun. O peyğəmbərdir.Onun bütün bədəni, əli ayağı bərəkətdi, təbərrük qaynağıdır.                                                           2.Hz Musanın sandığına təbərrük: Bu o sandıq idi ki, Musa (ə) uşaq ikən anası onu içinə qoyub Nil çayına buraxmışdı. Musa (ə) vəfat edəndə bu sandığı öz vəsisi Yuşə ibni Nuna verdi.O sandıqda Musanın əsası,Tövratdan bəzi səhifələr və Musaya xas bəzi əşyalar var idi.Musa (ə)-dan sonra onun ümməti müharibəyə gedəndə o sandığı özləri ilə aparır və o sandığın bərəkəti sayəsində qələbə qazanırdılar.Və həmçinin yağış duasına çıxdıqda o sandığı da özləri ilə aparırdılar.O sandığın bərəkətindən istifadə edirdilər.Yəni təbərrük edirdilər.

3.Hz Yaqub (ə) təbərrük edir: Hz Yusifin qardaşları onu atası Yaqub peyğəmbərdən ayırandan sonra Yaqub peyğəmbər o qədər ağladı ki, gözləri tutuldu. Eləki Hz Yusifin qardaşları səhvlərini başa düşdülər və Yusif peyğəmbərdən üzr istədilər, Hz Yusif buyurdu ki; Götürün mənim köynəyimi sürtün atamın gözlərinə qoy şəfa tapsın.Quran belə buyurur: “Bu köynəyimi aparıb atamın üzünə sürtün qoy gözü açılsın. (Yusif 93-94)

Hz Yaqub oğlu Yusifin köynəyini gözlərinə sürtür və şəfa tapır.

Qeyd:Burada qeyd olundu ki, Hz Yaqub oğlu Yusifin köynəyini gözlərinə sürtür. Söhbət köynək məsələsi deyil. O köynək parçadı, sapdı. Bəs niyə bizim paltarlarımız o cür şəfa vermə xüsusiyyətinə malik deyil? Çünki, bizim vücudumuzda ya heç bərəkət yoxdu, ya da çox cüzidi. Amma peyğəmbər və saleh insanların həm özləri, həm də yedikləri, içdikləri, toxunduqları hər bir əşya, hətta ayağının tozu da olur bərəkətli, olur təbərrük mənbəyi. Hər kim də bunlardan istifadə etsə Allah o mübarək şəxsə görə o insana şəfa və bərəkət əta edər.

Araşdırdı: Mahir Şəkərov – İlahiyyatçı yazar.

Hər il milyonlarla hacı həcərul-əsvədə təbərrük edir.