Peyğəmbərin (s) xanımları və çox evliliyinin hikmətləri

 Allah Rəsulunun (s) izdivacları. (Xanımların ad və sayları).

1. Hz Xədicə - Allah Rəsulunun (s) ilk evliliyi Hz Xədicə ilə 25 yaşında baş tutmuşdur. Hz Xədicənin yaşı və onun peyğəmbərdən (s) öncə evli olması ilə bağlı deyilənlər bir mənalı deyildir. Bu mövzuda ixtilaf vardır. Bu ixtilaflı məsələ ayrıca bir araşdırmanın mövzusudur. Qısaca demək lazımdır ki, Hz Xədicə peyğəmbərlə (s) evləndiyində 25-27-29 yaş aralarında və bakirə olmuşdur. Hz Xədicə İslamı ilk qəbul edənlərdən olmaqla yanaşı, iffət və paklığı ilə də tanınırdı. Bu evliliyin kökündə xüsusi bir amil dayanmırdı. Dünya qanunlarına görə peyğəmbər (s) də ailə həyatı qurdu. Bu evlilik üçün təklif, Hz Xədicədən gəlmişdi. Burdan bunu da anlaya bilərik ki, təkcə oğlan tərəfi qıza elçi göndərməz, qız evi də oğlan evinə bu təklifi edə bilər. Buna pis baxanlar nə Hz Xədicədən daha artıq iman əhli deyillər və nə də Hz Muhəmməddən (s) paklıqda iffətdə daha ali kişi deyillər. Hz Xədicə “Xayrun-nisə” “xeyirli qadın” ləqəbi ilə də məşhurdur.

2. Səvdə binti Zəmə – O dul xanım idi. Əri Səkran İslamın öncələrində müsəlman olmuş, Məkkədə müsəlmanlara olunan zülmlərə görə Həbəşistana hicrət etmişdir. Bəzi mənbələrdə onun məsihi olması və Həbəşistanda vəfat etməsidə qeyd olunur. Ərinin vəfatından sonra Səvdə iki seçim arasında qaldı.

1.Ya müşrik qohumlarının yanına qayıtmalı. (Bu halda onu müşrik olmağa məcbur edə bilmələri ehtimalı da vardır.)

2.Ya da tənha həyat sürməklə maddi çətinliklər arasında ölüb getməli.

Allah Rəsulu (s) bu mömin xanımı himayə etmək dünya və dinini qorumaq məqsədi ilə onunla evləndi. Bu evliliyin başlıca səbəbi dul xanıma sahib çıxmaq və onu qorumaq dururdu. (Başqa sözlə sosial səbəb).

3. Hz Rəsulullahın (s) bakirə olan ikinci xanımı 15-16 yaşlı Aişə binti Əbu Bəkr olmuşdur. Bu izdivac barədə də (xanımın yaşı və evlilik səbəbləri) müəyyən fikir ayrılıqları tarixi mənbələrdə mövcuddur. İslam düşmənləri bu evliliyi Allah Rəsuluna (s) tənə vurmaq məqsədi ilə də istifadə edirlər. Bir məsələni qısaca demək lazımdır ki, coğrafi məntəqələrin şəraitinə uyğun olaraq bioloji inkişafda da fərqlər özünü göstərir. Bu cür məntəqələrdə olan 16-17 yaşlı qadınlar, soyuq ölkələrdə olan 20-22 yaşlı bir qadın deməkdir. Evliliyin kökündə siyasi səbəblər durur.

4. Ümmü Sələmə - Həyat yoldaşı Uhud döyüşündə ağır şəkildə yaralandıqdan sonra şəhid oldu. Yetim qalmış uşaqları ilə təkbaşına qalmış Ümmü Sələmə peyğəmbərin (s) təklifi ilə onunla ailə həyatı qurur. Ümmü Sələmə tarixi mənbələrdə bir çox hədisin ravisi olaraq da nəql olunmaqdadır. Allah Rəsulunun (s) onun barəsində “aqibətin xeyirli olacaqdır” sözü də hədislərdə gəlməkdədir. Evliliyin səbəbi yenə sosial səbəbdir.

5. Həfsə - Həfsə də dul qadın idi. O, Xuneys adlı bir şəxslə evli idi. Ərinin vəfatından sonra peyğəmbərlə evliliyi baş tutmuşdu. Bu evlilik təklifi peyğəmbərdən gəlmişdi. Həfsə o zaman 21 yaşında idi. Evliliyin kökündə siyasi səbəblər durur.

6. Ümmü Həbibə - İslamı qəbul edib, bütün maniələrə baxmayaraq dində sabit qalan dul xanım idi. Əri, sonralar dindən dönərək xristian olmasına rəğmən o sonacan dinindən dönməmişdir. Allah Rəsulu (s) dininə bağlı olan bu xanıma həm siyasi və həm də sosial səbəblər üzündən evlilik təklif etmiş, nəticədə peyğəmbərin (s) kəbininə daxil olmuşdur. Bu xanımın peyğəmbərlə (s) münasibəti səmimi və mehriban olmuşdur.

7. Cuveyriyyə - Bəni Mustaliq qəbiləsinin başçısı Sabitin qızıdır. Həmin qəbilə ilə döyüşdə alınan əsirlərdən biridə bu xanım olmuşdur. Daha sonra azad olunmuş və peyğəmbərlə (s) evlənmişdir. Bu xanımla evliliyin səbəbi də həmin qəbiləyə qarşı səmimiyyət nümayiş etdirmək idi və bu iş nəticə də baş verdi. Bu evlilik baş tutduqdan sonra həmin qəbilədən olan əsirlər də azad edildi. Çünki, heç kim peyğəmbərə (s) qohum olan bu qəbilənin insanlarını qul kimi işlətməyi özlərinə rəva bilmədilər. Cuveyriyyənin atası və sonra qəbiləsindən çoxlu insan İslamı qəbul etdi. Bu evliliyin də kökündə siyasi və sosial səbəblər durmaqdadır.

8. Mariya Qibti – Misir hökmdarının Allah Rəsuluna (s) göndərdiyi kənizdir. Bu xanım İslamı qəbul etməklə kənizlikdən Allah Rəsulunun (s) həyat yoldaşı olmaq iftixarına layiq oldu. Tarixi mənbələrə əsasən bu xanımdan İbrahim adlı bir uşaq dünyaya gəlmiş və 18 aylığında vəfat etmişdir. Bu evliliyin səbəbini də sosial olaraq qəbul etmək olar. Hz peyğəmbər (s) Mariyanın özgə bir diyardan gəlməsini, sevgiyə və aramlıq bəxş edən bir yuvaya ehtiyac duyması kimi səbəbləri nəzərə alaraq bu evliliyi həyata keçirtdi.

9. Məymunə - Məymunə Haris ibni Həzn qızı. Hicrətin yeddinci ilində Ümrətul-qəza səfərində Peyğəmbərlə (s) izdivac etdi. Əri öldükdən sonra peyğəmbərlə (s) izdivac etməyi təklif etmiş, peyğəmbər (s) də qəbul etmişdir. Məymunə özü də imanlı bir ailədən olmuş peyğəmbərin (s) əmisi Abbasın baldızı idi. Evlilik yenə də sosial səbəbə, bu xanıma sığınacaq vermək məqsədi ilə baş tutdu.

10. Zeynəb binti Cəhş – Zeynəbin evlənmə hadisəsi tarixdə hətta Quranda (Əhzab 37) yad olunan hadisədir. Zeynəbin evlilik hadisəsi ilə o zaman cəmiyyətdə olan iki batil inanc həllini tapır. Zeynəbin Zeydlə evliliyi çox uzun çəkmir və iş boşanma həddinə yetişir. Daha sonra Allah Rəsulu (s) Zeynəblə evlənir. Əhzab 37-ci ayənin izahında bu mövzuya daha əhatəli şəkildə toxunduq deyə burada yenidən izaha ehtiyac duymuruq. (Daha ətraflı bax: http://mahir-shekerov.blogspot.com/2017/03/hzab-37-peygmbri-s-mzmmt-etmir-trif.html)

11. Səfiyyə - Xeybər qalalarının fəthi əsnasında əsir alınmışdır. Əri həmin döyüşdə müsəlmanlar tərəfindən öldürülmüşdü. İslama olan meyli, onun əsirlikdən azad olmasına və peyğəmbər (s) xanımı olmasına səbəb oldu. Bu evliliyin də ən mühüm səbəbi sosial səbəbdir.

12. Zeynəb binti Xuzeymə - Bu alicənab qadın hələ cahilliyyət zamanında belə öz iffəti və alicənablığı ilə tanınırdı. Yetim və fəqirlərə olan diqqət və qayğısından, ona “ummul-məsakin” “miskinlər anası” ləqəbi verilmişdi. Uhud döyüşündə əri öldükdən sonra, kimsəsiz və tənha qalmasın deyə peyğəmbərlə ailə həyatı qurmuş, bir neçə ay sonra isə vəfat etmişdir.

13. Ummu-Şərik Qəziyyə kimi tanınmış Cabir ibni Həkim qızı. O, özünü mehriyyəsiz olaraq peyğəmbərə (s) bağışladı.

Allah Rəsulunun (s) çox izdivac etməsinin hikmət və fəlsəfəsi.

Allah Rəsulunun (s) izdivaclarının sayı barəsində fərqli rəqəmlər mövcuddur. Belə ki, xanımların sayı, ən çoxu 23, ən azı isə 11 olaraq qeyd edilir. Bu Allahın peyğəmbərə (s) verdiyi xüsusi üstünlük, (xüsusi izn) idi. Çünki, adi halda müsəlmanlar ən çox halda dörd qadınla evlənə bilərlər. Bunu da qeyd etmək yerinə düşərdi ki, bu evliliklər bəzilərinin düşündüyü kimi heç də nəfsani və şəhvani istəklər üzündən deyildir. Tarixi mənbələr təsdiq edir ki, Allah Rəsulu (s) bəzi xanımları ilə ümumiyyətlə intim münasibət qurmamışdır. Onların sayı dörd olaraq qeyd edilir. Peyğəmbər (s) hələ Məkkədə ikən üç qadınla evlənmişdir. Onlar; Hz Xədicə, Aişə və Səvdə idi. Digər evliliklər isə Mədinəyə hicrət etdikdən sonra baş tutmuşdur. Peyğəmbərin (s) izdivaclarını şəhvət və nəfsani istəkləri ilə əlaqələndirib, əziz peyğəmbərimizə (s) böhtan atanlara qısa şəkildə cavab verək;

1. Ərəblərin mədəniyyətində çox evlilik məqbul sayılan bir haldır. Bu günün özündə belə bu məsələ gündəmdədir.

2. Peyğəmbərin (s) evliliyin əsas səbəbləri yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, əsasən sosial səbəblərdir. Peyğəmbər (s) ya dul qalmış xanımın iffətinin qorumaq, ya onu səfalət içində qoymamaq, ya yetim uşaqları düzgün tərbiyə ala bilsin, ya bir qadını əqdinə keçirtməklə bir qəbilənin, toplumun dinə daxil olması, ya bir döyüşün sona yetməsi, ya İslama düşmən olanların dinə olan münasibətinin müsbət məcrada inkişaf etməsi kimi səbəblərdən ötrü, bu evlilikləri həyata keçirtmişdir.

3. İslam peyğəmbərindən (s) iyirmi beş yaşına qədər (ondan sonra da) heç bir əxlaqa zidd bir əməl müşahidə edilməmişdir. Əgər o həzrətin həyatında zərrə bir məfi hal olmuş olsaydı İslam düşmənləri və müxalifləri onu peyğəmbərə (s) irad tutar və qınayardılar. Amma biz bunu heç bir tarixi mənbədə müşahidə etmirik.

4. Əgər peyğəmbər (s) şəvhət və nəfsani istəklər üzündən qadınlarla evlənsəydi onda gərək cavan qızlarla evlənəydi, dul və yetimləri olan himayəsiz qadınlarla yox.

5. Hz Xədicə həyatda ikən heç bir qadınla evlənməmişdir. Hz Xədicə vəfat etdiyində isə peyğəmbərin 50 yaşı vardı. Digər evliliklər 53 yaşından sonra baş tutmuşdur. Nəfsani istəklər dalınca olan şəxs, cavan yaşlarında daha çox bu işlərin arxasınca gedər, 50 yaşından sonra yox.

6. Evləndiyi xanımların yaşı (bir ikisini çıxmaqla) otuz altı və əlli yaş arası idi.

7. Bu evliliyin bəziləri ilahi vəhy ilə olmuşdur. (Zeynəblə evlənməsi və cəmiyyətdə baş qaldıran cahili adəti bu evliklə aradan aparması kimi. Əhzab 37).

8. Bu məsələdə ən gözəl dəlillərdən biri də Quran ayəsidir. Quran peyğəmbərin (s) xanımlarına zöhd və təqvalı bir həyatı təklif edir, əks halda onları boşanmaqda azad buraxır.

Əhzab 28: “Ya peyğəmbər, zövcələrinə de: Əgər siz dünya həyatını və onun bər-bəzəyini istəyirsinizsə (və peyğəmbərin evinin mövcud vəziyyətindən narazısınızsa), onda gəlin sizi (mehriyyələriniz yaxud ondan artığını verməklə) bəhrələndirim və gözəl bir tərzdə (təlaq verməklə) azad edim.”

Peyğəmbər (s) bu sözü Allahın əmri ilə xanımlarına demişdir. Şəhvət və arxasınca olan bir şəxs bu sözü heç vaxt qarşı tərəfə deməz. Əksinə çalışar ki, qarşı tərəfi hər yolla özündən razı sala.

Bu kimi cavabları artırmaq olar. Burada bir sual yarana bilər ki, əgər məqsəd köməklik idisə peyğəmbər (s) niyə xanımları öz əqdinə keçirirdi, dolayı yollarla kömək edə bilməzdi?

Cavab: Bir daha qeyd etmək lazımdır ki, “kömək və yardım” peyğəmbərin (s) evliliyinin sadəcə bir səbəbidir. Ərəblərdə adət idi ki, birinin himayəsində olan şəxsə heç vaxt hörmətsizlik olunmazdı. Digər yöndən o evlilik peyğəmbər (s) üçün yox, o xanımlar üçün bir iftixar idi. Bəzən də peyğəmbər (s) bir xanımda olan müsbət mənəvi keyfiyyətləri nəzərə alaraq onu daha da şərəfləndirmək, müsbət keyfiyyətlərinin aradan getməməsinə zəmin yaratmaq üçün bu addımı atırdı. Bir daha təkidlə qeyd etmək istərdim ki, Allah Rəsulunun (s) evliliklərinin mədəni, ictimai və siyasi səbəbləri var idi ki, onlara qısa da olsa toxunduq.

Mahir Şəkərov – İlahiyyatçı yazar.