Ömər ibni Xəttab 3-cü Yezdəgirdə məktub yazıbmı?

Tarixi mənbələrin iddiasına görə guya xəlifə Ömər ibn Xəttab 3-cü Yezdəgirdə məktub yazaraq onu İslam dininə dəvət edib və 3-cü Yezdəgird də məktuba çox sərt cavab yazaraq, geri qaytarıb. Ancaq bir çox cəhətdən Ömər ibni Xəttabla 3-cü Yezdəgird arasında bu cür məktublaşmanın olması qeyri-mümkündür:

1. Bu məktubların əsli haradadır? Niyə eyni məktubun müxtəlif şəkillərinə sosial şəbəkələrdə rast gəlirik?

2. Bildiyimiz kimi klassik ərəb ədəbiyyatlarında nöqtədən istifadə olunmayıb. Lakin bu məktub nöqtələrlə doludur.

3. Hər bir məktub göndərildiyi ölkənin, xalqın dili ilə yazılır. Əks halda onlar məktubu anlamaz və məktubun göndərilməsi də mənasız olar. Maraqlıdır görəsən niyə bu məktub göndərildiyi məntəqənin dilinə uyğun yazılmamışdır?

4. Müsəlmanlar məktub yazarkən adətən “Bismilləhir-rəhmənir-rəhim” – Rəhman və rəhim olan Allahın adı ilə - cümləsi ilə məktuba başlayırlar. Lakin bu məktubda biz buna rast gəlmirik. İslama dəvət məktubu yazan xəlifə məktubunda buna riayət etməməsi inandırıcı deyil.

5. Əgər həqiqətən belə bir məktublaşma olsaydı, bu mütləq tarixə düşməli idi. Əsrlədir heç bir tarixçinin əsərində belə bir hadisəni oxumuruq. Müasir tarixçilərdən də kimsə bu hadisəni öz kitabında gətirməmişdir. İslam tarixini yazan heç bir tarixçi də bu hadisəni qeyd etməmiş və hadisəyə işarə olunacaq bir cümlə belə yazmamışlar. Nə Sasani və nə də ərəb tarixçiləri sözügedən məktubdan söz açmamışlar.

6. Maraqlıdır ki, bu məktuba qədim İran-fars şairi Firdovsinin “Şahnamə” poemasında da rast gəlmək olmur. Bu əsər qədim İran tarixi, onun şahları və pəhləvanları haqqında olub Firdovsinin ən məşhur əsəri sayılır. Şahnamə İran şahları, onların həyatını şer formasında əks etdirir. Şahnamə İranşünasliq elmində əhəmiyyətli mənbə olub İranın qədim tarixi haqqında geniş təsəvvür yaratmağa imkan verir. Bu kitabda əfsanəvi İran-Turan muharibələrindən də söz açılır. Bu qədər mövzuları əhatə edən əsərdə niyə bu tarixi hadisə öz əksini tapmayıb? Əgər həqiqətən bu hadisə baş vermiş olsaydı burada mütləq yer alacaqdı.

7. Zərdüştlükdə, insanlardan “tanrının övladları” deyə bir ifadə tərzinə tarix heç zaman şahidlik etməyib. Bu barədə əldə heç bir presedent yoxdur. Halbuki, sözügedən məktubda Yezdəgird yazır: “Ərəb xalqı Tanrının canlılarına dəyər verməz. Siz Tanrı uşaqlarının və müharibə əsirlərinin belə başlarını kəsər, qadınlara təcəvvüz edər, qızlarınızı diri-diri basdırar, karvanlara hücum edər, kütləvi qətliam edər, camaatın arvadını qaçırar və hətta mallarını oğurlayırsınız. Sizin qəlbləriniz daşdandır. Biz sizin etdiyiniz bütün zülmləri qınayırıq. Siz belə zalim davranışları edərkən bizə İlahi yolu necə öyrədəcəksiniz?”

Tanrının övladları ifadəsi xristianlıqda və bəzən də yəhudilikdə gözə çarpır. O zamanlar belə bir ifadə tərzi yox idi.

8. Məktubun bir hissəsində belə qeyd edilir: “Təəssüf!.. Çox təəssüf ki, bugün Ahuranın fars ordusu sənin tazə-tazə Allaha iman gətirmiş əsgərləri tərəfindən məğlub edilib!”

Bir neçə sətir sonra isə belə oxuyuruq: “Sənə və sənin quldur dəstənə tövsiyyə edirəm ki, əşyalarınızı toplayıb aid olduğunuz səhralarınıza geri dönəsiz. Sənə və oğru dəstənə bizim bol məhsullu topraqlarımıza, mədəni şəhərlərimizdə və şanlı Vətənimizə daxil olmağa icazə vermirəm. Belə günah və cinayəti Allahın adı ilə etmələrinə izin vermə. Bu cinayətkar davranışa son ver.”

Sual: Əgər fars ordusu məğlub edilmişdisə, necə ola bilər ki, xəlifə ordusuna fars torpaqlarına girişə icazə verilməyə?

9. Bu məktub başdan ayağa nifrət saçır. Məktub müasir üslubla yazılıb. Belə ki, məktubda müasir zamanda ifadə olunan sözlər yer almaqdadır. Halbuki hər dövrün özünəməxsus ifadə tərzləri vardır. Bir iki cümləyə nəzər salaq:

“Məktubunda bizim kim olduğumuz və kimə pərəstiş etdiyimiz haqqında məlumat sahibi olmadan bizi öz Tanrına, Allahu Əkbərə yönəltməyə istədiyini yazmışdın. Biz dünyada yaxşı işlər etmək, qonaqpərvərlik göstərmək ənənələrinin təməlini atdığımız və “Yaxşı düşüncələr, yaxşı sözlər, yaxşı işlər” bayrağını əlimizdə salladığımız zaman, sən və sənin ataların səhrada başı boş gəzər, yeyəcək başqa bir şey tapmadıqları üçün kərtənkələ yeyər və məsum qız uşaqlarını diri-diri basdırardız. Siz səhra vəhşilərisiniz, amma buna rəğmən bizim kimi minlərcə ildir şəhərlərdə yaşamış insanlara Tanrı sevgisini öyrətməyə cəhd edirsiniz!”

10. Müsəlmanlar o zaman Qurana çox böyük əhəmiyyət verərdilər. Lakin bu məktubda Qurana dair bir cümlə də yoxdur. Yaxud o zamanın adətinə görə məktublarda Allah Rəsulunun (s) risalətinə işarələr olardı. Sözügedən məktubda bu məsələ də gözə çarpmır. Bütün bunlar məktub o zamanda yazılmadığının sübutudur.

11. Məktubda Ömər ibn Xəttab: “Doğruya, yəni bizə qoşul. Kainatı yaradana, tək əsl Tanrı olan Allahu Əkbərə iman et. Allahu Əkbərə iman edərək İslamı qəbul et və nicata çat” deyə qeyd edir.

Allahu – Əkbər cümləsi xəbər cümləsidir və mübtəda və xəbərdən ibarətdir. Belə bir cümlə quruluşu – “Allah ən böyükdürə iman et” məna ifadə etmir.

12. Məktubda beyətdən söz açılır. Guya Ömər ibni Xəttab deyir: “Yəzdigərd, əgər təklifimi qəbul edib beyət etməsən, sənin və xalqının gələcəyini yaxşı görmürəm. Beyət sənin üçün yeqanə xilas yoludur.”

Bildiyimiz kimi “beyət” ifadəsi adətən bir mövzuda həmfikir olanlar üçün istifadə olunur. Belə bir halda heç bir xəlifə öz əqidəsində olmayana və hətta İslamı qəbul etməyəni özünə beyətə dəvət edə bilməz. Görünür məktubu yazanlar bu nüansı da gözdən qaçırmışlar.

13. İddia olunur ki bu məktub Britaniyada Londun muzeyində qorunur. Amma bu da yanlışdır. Çünki Londun muzeyində olan bütün obyektlərin və tarixi əşyaların şəkilləri və onlar barədə məlumat muzeyin rəsmi saytında verilir. Lakin bu məktub barədə muzeyin rəsmi saytında heç bir məlumat yoxdur.

Bax: http://www.britishmuseum.org/

Bax: http://www.museumoflondon.org.uk/English/Collections/

Tarixi hadisələri nəzərə alıb fərziyyə irəli sürsək onda bu məktub Britaniyanın Londun muzeyində deyil, Türkiyənin Topqapı muzeyində olmalı idi.

14. Məktubun bitməsi də o zamanın adətlərinə müvafiq deyil. Heç bir tarixi məktubda “müsəlmanların xəlifəsi filankəs” deyə yazıldığını müşahidə etmədiyimiz təqdirdə, bu saxta məktub belə bitir: “Xəlifə əl-Müslimin Ömər ibn əl-Xəttab”.

15. Əgər ərəblərlə farslar arasında belə düşmənçilik vardısa niyə Qadisiyyə döyüşündə 4 min fars bu döyüşə qatıldı və daha sonra bir çoxu İslamı da qəbul etdilər?

16. Heç bir Sasani şahı özünü “Fars şahı” adlandırmayıb. Biz yalnız buna Ömər ibn Xəttaba aid edilən məktubda rast gəlirik: “Müsəlmanların xəlifəsi Ömər ibn Xəttabdan fars şahənşahı Yəzdigərdə:”

17. Zərdüştlər və digər dinlərin ardıcılları öz əqidələrində azad idilər. İslam dini heç kimi zorla müsəlmanlığa dəvət etməyib. Belə olan halda bu cür məzmunlu məktuba da ehtiyac qalmır.

Bu məktubla bağlı çoxlu problemlər vardır ki, hər birini bir-bir təhlil edib cavab verməyə ehtiyac duymuruq. Qeyd etdiyimiz bu və bu kimi digər dəlillər bir daha aydın şəkildə göstərir ki, bu məktub saxta və uydurmadır.

Sonda sözügedən saxta məktubları oxucuların diqqətinə çatdırırıq:

Ömər ibn Xəttabın məktubu:

“Müsəlmanların xəlifəsi Ömər ibn Xəttabdan fars şahənşahı Yəzdigərdə:

“Yəzdigərd, əgər təklifimi qəbul edib beyət etməsən, sənin və xalqının gələcəyini yaxşı görmürəm. Bir zamanlar sənin ölkən məlum olan dünyanın yarısına hökm edirdi, lakin bax indi ölkən nə hala gəldi? Ordun hər cəbhədə məğlub edilmiş və ölkən çökməyə doğru istiqamətlənmiş bir haldadır. Özünü xilas etmək üçün sənə bir təklifim var. Tək bir Tanrıya, kainatda hər şeyi yaradan tək və vahid bir Tanrıya iman etməyə başla. Biz sənə və bütün dünyaya Onun, yəni əsl Tanrının çağırışını gətirmişik. Atəşə pərəstiş etməyi burax, xalqına da bunun yanlış olduğunu və buraxmalarını əmr et. Doğruya, yəni bizə qoşul. Kainatı yaradana, tək əsl Tanrı olan Allahu Əkbərə iman et. Allahu Əkbərə iman edərək İslamı qəbul et və nicata çat. Bütpərəstliyə, yanlış ibadətlərə son ver və Allahu Əkbəri xilaskarın olaraq qəbul et. Bu yol həm sənin həyatda qala bilməni və həm də xalqının məhv olmasını əngəlləyəcək yeqanə yoldur. Əgər əcəm (fars) xalqı üçün ən yaxşısını düşünürsən bu yolu seçərsən. Beyət sənin üçün yeqanə xilas yoludur.

Allahu Əkbər

Xəlifə əl-Müslimin Ömər ibn əl-Xəttab”

Sasani imperatorluğunun sonuncu şahənşahı III-cü Yəzdigərdin Ömər ibn Xəttabın məktubuna cavabı.

“Şahların şahı, İranın və digər torpaqların sərvəri, çoxlu səltənətlərin hökmdarı, aryailərin və qeyri-aryailərin, farsların və digər irqlərin, o cümlədən ərəblərin şahənşahı III-cü Yəzdigərd Sasanidən:

Həyatın və Əqlin yaradıcısı, Ahura Mazdanın adı ilə.

Məktubunda bizim kim olduğumuz və kimə pərəstiş etdiyimiz haqqında məlumat sahibi olmadan bizi öz Tanrına, Allahu Əkbərə yönəltməyə istədiyini yazmışdın. Nə qədər təəccüb verici bir vəziyyətdir ki, ərəblərin xəlifəsi məqamına oturmuş bir kişi olaraq savadın ərəb səhralarında başı boş gəzən bir ərəb köçərisi və çöl bədəvisi ilə eyni səviyyədədir!

Kiçik adam, farsların minlərcə ildir vahid Tanrıya ibadət etdiklərini və gündə beş vaxt namaz qıldıqlarını bilmədən mənə vahid bir Tanrıya ibadət etməyimi təklif edirsən. Tək Tanrıya pərəstiş etmək illərdir bu torpaqların mədəniyyətində ən sabit olmuş adət-ənənədir.

Biz dünyada yaxşı işlər etmək, qonaqpərvərlik göstərmək ənənələrinin təməlini atdığımız və "Yaxşı düşüncələr, yaxşı sözlər, yaxşı işlər" bayrağını əlimizdə salladığımız zaman, sən və sənin ataların səhrada başı boş gəzər, yeyəcək başqa bir şey tapmadıqları üçün kərtənkələ yeyər və məsum qız uşaqlarını diri-diri basdırardız.

Ərəb xalqı Tanrının canlılarına dəyər verməz. Siz Tanrı uşaqlarının və müharibə əsirlərinin belə başlarını kəsər, qadınlara təcəvvüz edər, qızlarınızı diri-diri basdırar, karvanlara hücum edər, kütləvi qətliam edər, camaatın arvadını qaçırar və hətta mallarını oğurlayırsınız. Sizin qəlbləriniz daşdandır. Biz sizin etdiyiniz bütün zülmləri qınayırıq. Siz belə zalim davranışları edərkən bizə İlahi yolu necə öyrədəcəksiniz?

Mənə atəşə pərəstiş etməyi buraxmamı deyirsən! Biz farslar, Günəş işığının yaradıcısının gücünü, atəşin istiliyini və Yaradıcının sevgisini bilən insanlarıq. Günəşin işığı və istiliyi bizə doğrunun işığını göstərir, bizi bir-birimizə və Yaradana yaxınlaşdırır. Bizə bir-birimizlə yaxşı davranmamıza yardımçı olur, bizi nurlaşdırır və Mazdanın alovunu qəlbimizdə saxlayır.

Siz səhranın ürəyindən, məhsulsuz, təbii sərvətsiz torpaqlardan çıxmış insanlar bizə Tanrı sevgisini savaşla və qılıncınızın gücü ilə öyrətmək istəyirsiniz! Siz səhra vəhşilərisiniz, amma buna rəğmən bizim kimi minlərcə ildir şəhərlərdə yaşamış insanlara Tanrı sevgisini öyrətməyə cəhd edirsiniz! Bizim arxamızda minlərcə illik mədəniyyətimiz var. De görüm: bütün hərbi gücünlə, varvarlığınla, Allahu Əkbər adına işlədiyin bütün qətliam və talanlarla, müsəlman əsgərlərinə bugünə qədər nə öyrədə bildin? Müsəlman əsgərlərinə bugünə qədər nə öyrədə bildin ki, biz müsəlman olmayanlara öyrədə bilərsən? Allahdan hansı mədəniyyəti öyrənə bildin ki, indi başqalarına zorla öyrətməyə cəhd edirsən?

Təəssüf!.. Çox təəssüf ki, bugün Ahuranın fars ordusu sənin tazə-tazə Allaha iman gətirmiş əsgərləri tərəfindən məğlub edilib!

Sənə və sənin quldur dəstənə tövsiyyə edirəm ki, əşyalarınızı toplayıb aid olduğunuz səhralarınıza geri dönəsiz. Onları alışmış olduqları günəşin yandırıcı istiliyinə, qəbilə mədəniyyətinə, kərtənkələ yeməyə və dəvə südü içməyə geri götür. Sənə və oğru dəstənə bizim bol məhsullu topraqlarımıza, mədəni şəhərlərimizdə və şanlı Vətənimizə daxil olmağa icazə vermirəm. Yanında olan "daş qəlbli canavarlarını" bizi qətl etmələri, qadınlarımıza təcəvvüz etmələri, qadın və uşaqlarımızı qaçıraraq Məkkədə kölə olaraq satılmaları üçün üzərimizə zəncirlərdən buraxma. Belə günah və cinayəti Allahın adı ilə etmələrinə izin vermə. Bu cinayətkar davranışa son ver.

Aryailər əfv edici, isti, qonaqpərvər, insanlardır və getdikləri hər yerdə dostluq, elm və sevgi tohumu əkirlər. Bu səbəbdən pirat sayağı davranışlarınıza və cinayətlərinizə görə sizi cəzalandırmayacaqlar.

Sizdən səhrada qalmanızı və mədəni şəhərlərimizə köç etməmənizi xahiş edirəm. Çünki sizin adətləriniz xeyli qorxulu, davranışlarınız isə çox vəhşidir.

III-cü Yəzdigərd Sasani”

Mahir Şəkərov – İlahiyyatçı, araşdırmaçı.